In het landschap van de KNVB lopen iconen rond, die hun sporen gedurende tientallen jaren hebben verdiend en zich ten dienste hebben gemaakt van de voetbalsport. Martin van den Herik, 71 jaar, getrouwd, twee dochters, twee schoonzonen en vijf kleinkinderen, is zo’n boegbeeld. De inwoner van Zwijndrecht is nog altijd actief én mag zich sinds kort Ambassadeur van de Koninklijke Nederlandse Voetbal Bond noemen.
Van den Herik is iemand met een uitgebreide staat van dienst. Inmiddels gepensioneerd. Was gedurende zijn loopbaan werkzaam als RiskManager, Insurance Manager, Document en Contract Manger en Juridisch Adviseur bij een Multinational , Klöckner/ODS. En is momenteel COO van Refshop.nl, een webwinkel speciaal ingericht met scheidsrechterattributen en passende kleding.
Eerst ver terug in de tijd. “Toen ik tien jaar was (1963) ben ik als speler(tje) bij RVVH lid geworden, dus ook van de KNVB. Mijn opa en oma woonden aan de Molendijk en de oude velden van RVVH lagen in het verlengde van hun huis. Ik ben nog steeds lid van de KNVB en dus nu 61 jaar lid. Tot mijn 26ste heb ik gevoetbald, van mijn tiende tot en met mijn zeventiende heb ik in doel gestaan bij de jeugdelftallen van RVVH. Kon wel aardig keepen maar niet goed genoeg voor de hoogste elftallen en op mijn achttiende ben ik naar Rijsoord gegaan waar ik ben gaan voetballen in de A1 met als trainer Arie Baas. Wij zijn dat seizoen kampioen geworden met een heel goed elftal; zelf speelde ik meestal rechtsback of daar waar de trainer me nodig had. Daarna ben ik overgegaan naar de B-selectie en moest nog verplicht in dienst. Dat kostte me de mogelijkheid om in de A-selectie te komen en was tevens de reden dat de trainer van de A-selectie me ook uit de B-selectie liet zetten omdat ik volgens hem ‘niet genoeg trainde’. Heb hem destijds niet duidelijk kunnen maken dat ik meer trainde dan de A-selectie spelers: maandag tot en met donderdag én zaterdag spelen was blijkbaar niet genoeg. En ja, als laatste man stond ik mijn mannetje wel, maar blijkbaar niet genoeg.”
Van den Herik is op zijn praatstoel gaan zitten en verhaalt vrolijk verder. “Daarna besloot ik op verzoek van een ‘oude’ buurjongen Jan de Beeld naar SC Bakestein (nu ZBC ’97) te verkassen en na twee wedstrijden in het tweede werd ik naar het eerste gehaald als laatste man. Het leverde wisselende resultaten op, maar het was wel een fijn team, met onder andere Bert Bartelings als linksachter, die later naar DS’79 vertrok. Ik ben zwaar geblesseerd geraakt in een uitwedstrijd tegen PTT uit Dordrecht. Iemand kwam onnodig met 2 knieën vooruit. Na het laatste fluitsignaal ben ik in elkaar gezakt na drie passen en afgevoerd naar het ziekenhuis. Heb twee dagen intensive care-zorg gehad en nog wat weken om bij te komen. En mezelf voorgenomen om te stoppen als ik nog zo’n idioot zou tegenkomen. En dat gebeurde bij Alblasserdam: werd in mijn rug gesprongen nadat de bal allang gespeeld was. Ben het veld afgegaan en heb mij laten wisselen, waarna ik alleen nog maar voor mijn plezier gevoetbald heb met de ZSV en de GSV, allebei scheidsrechtersverenigingen.
Van den Herik had ook andere ambities. “In de tussentijd heb ik mijn Oefenmeester III-diploma gehaald – zo heette het toen – en ben de pupillen van Rijsoord gaan trainen, heb vervolgens met Bram Lindhout samen de damesafdeling van Rijsoord opgezet. Bram de papieren kant en ik de trainingen. Ben nog ‘bondscoach’ geweest van de damesafdeling Dordrecht, C-juniorenselectie van VVGZ, trainer B-selectie van Drechtstreek en heb ook jaren mijn eigen dochters getraind in de jeugd van RVVH. Uiteindelijk één jaar de dames van RVVH getraind omdat ze geen trainer konden vinden. Met succes omdat de dames dat jaar ook kampioen zijn geworden.”
Van den Herik is echter vooral bekend geworden als arbiter. “Een echt specifieke reden om scheidsrechter te worden was de tweede grove overtreding die ik eerder al genoemd heb en zo principieel als ik ben heb ik gedaan wat ik al aangekondigd had. Ook omdat beide grove overtredingen niet bestraft werden, niet eens met een vrije schop! Omdat ik mijn scheidsrechterdiploma al bij VV Rijsoord gehaald had heb ik me gelijk aangemeld bij de KNVB Afdeling Dordrecht en ben gaan fluiten. En ja, ook heel eigenwijs. Omdat ik dacht dat ik het wel beter kon. Het stoppen als fluitist kende een vervelende reden. Uitgebreide longembolieën in beide longen bleken de oorzaak. Ik werd naar het ziekenhuis vervoerd in de rust van de wedstrijd DOSK (Kampen) tegen Harkemase Boys en het vervelende was dat er geen vervangende scheidsrechter om te wedstrijd uit te spelen. Je krijgt dan veel te veel tijd om na te denken, ben toch weer teruggekomen op niveau en heb dat seizoen afgemaakt en uiteindelijk mijn afscheidswedstrijd Quick Boys-Katwijk gefloten. Had naar mijn idee ‘mijn wedstrijden wel gehad’ en heb het stokje overgedragen aan de jeugd, die ik nu dan ook weer aan het coachen ben. Geloof me maar als ik stel, dat er genoeg talent op de velden rondloopt. Dat er te weinig scheidsrechters zijn moet ik toegeven, maar er lopen weer acties om scheidsrechters te werven en dan is een goede zaak.”
Van den Herik weet nog goed hoe het was om voor het eerst als leidsman in een officiële wedstrijd het veld op te gaan. “Dat was Drechtstreek 10- VVAC 7, afdeling Dordrecht, was leuk om te doen en natuurlijk vond mijn toenmalige begeleider later dat hij mij ontdekt had. Al snel voelde ik mij op mijn gemak op het veld en naar die eigenschap kijk ik nu bij de mannen en vrouw die ik nu coach. Dat gekoppeld aan uitstraling, daadkracht en toepassing spelregelkennis maakt een scheidsrechter goed of heel goed. Blijkbaar bezat ik die eigenschappen ook en heb een heel fijne debuutwedstrijd gefloten. Ik kijk altijd positief terug op ervaringen in et veld. Van fouten en een mindere wedstrijd moet je leren. Als ik iets liefst zou kunnen vergeten dan was het dat ik als speler een zware en onnodige blessure opgelopen heb. Aan de andere kant is dat mede de reden geweest om te gaan fluiten, een negatieve gebeurtenis met een positieve draai dus, ook al zullen er spelers en/of trainers zijn die dat misschien niet zullen vinden. Mijn oma had een spreuk die ik me ter harte genomen heb, namelijk ‘Weten wat je kan vergeten, is wijsheid’. Vandaar ook dat ik nooit terugkeek wat spelers in eerdere wedstrijden hadden ‘uitgevreten’. ‘Begin met een schone lei en doe wat jij denkt dat je moet doen, ik reageer dan wel’ is mijn gedachte altijd geweest.”
Van den Herik kijkt terug op een scala aan leuke momenten. “Dat zijn er meerdere. In het algemeen is elke wedstrijd die je als scheidsrechter tot een goed einde kan brengen er één om in te lijsten, maar heel speciaal waren de drie wedstrijden om het algemeen landskampioenschap tussen de zaterdag- en de zondagkampioen, steeds de eerste wedstrijd van het tweeluik. En twee seizoenen op rij een wedstrijd om het algemeen landskampioenschap mogen fluiten is óók een mijlpaal om trots op te zijn. De finale van de Amstelcup voor amateurs was er één om te onthouden. En natuurlijk de derby’s tussen Quick Boys en Katwijk (zeven keer maar liefst) waarvan de laatste keer tevens mijn afscheidswedstrijd was, én GVVV-DOVO (vijf keer). Om er nu één te noemen van de 1365 officiële wedstrijden is ondoenlijk. Misschien heel misschien was er één wedstrijd wel heel bijzonder. Mijn eerste wedstrijd in het betaald voetbal was tussen NAC en DS’79 met mijn maatje Bert Bartelings in het veld, die ik na ongeveer een half uur van het veld moest sturen met rood, iets wat hij mij overigens nooit kwalijk heeft genomen.”
Met zoveel ervaring heeft hij een uitstekende kijk op het hedendaagse voetbal. “De elftallen zijn meer multicultureel geworden en daar moet een scheidsrechter mee om kunnen gaan en anders moet hij of zij dat leren. Voetballend is het anders geworden, zoals betere betaling en verzorging, nieuwe speelstijlen en dus meegaand met de tijd. Op niveau is de balsnelheid en handelingssnelheid omhoog gegaan, dus moet een scheidsrechter daarin meegaan. De beleving is mijns inziens nog steeds hetzelfde, want spelers en officials kunnen nog steeds niet tegen ‘onrecht’, ook al is daar geen sprake van in werkelijkheid. Op de weerbaarheid van spelers heb ik als scheidsrechter of coach geen invloed. Die had ik wel toen ik zelf trainer was, 22 jaar lang. En vind dus ook dat verenigingen daar zelf actie moeten ondernemen.”
“Een opmerking voor spelers en officials zou ik wel willen maken”, vervolgt Van den Herik. “Ga er nu eens niet vanuit dat de scheids je altijd een hak wil zetten. Als coaches en waarnemers willen wij alleen maar zien dat ze dóen wat de spelregels en instructies voorschrijven, dat is dan voor iedereen gelijk. Hou je je niet aan de regels dan grijpt de arbiter in, niet meer en niet minder. De weerbaarheid van scheidsrechters heb ik tijdens de cursussen ‘Mentale Weerbaarheid’ geprobeerd te verhogen en dat was af te lezen aan de toegenomen weerbaarheid. Ook tijdens de coaching pas ik die kennis nog steeds toe en ik zie mijn coaches steeds beter worden in de omgang met spelers en officials. Mede geholpen door de nieuwe instructies met betrekking tot respect, een instructie die nu officieel gemaakt is, altijd al in de spelregels stond en goed werkt. De entourage wordt steeds professioneler zowel in de fysieke begeleiding als in de kwaliteit van de velden en gebouwen. Dat zijn soms echt juweeltjes.”
Als arbiter in het hoogste amateurvoetbal en het betaald voetbal heeft hij het leiden van wedstrijden op hoog niveau altijd met plezier beleefd. “Deze periode was heel leerzaam voor mij als scheidsrechter en als mens. In het maatschappelijk leven heeft mij dat een leidinggevende functie opgeleverd, iets wat dan mij misschien later ook wel gegund zou zijn, maar sneller vanwege de nog betere mensenkennis die heel snel door mij is opgedaan. De leidinggevenden in het betaald voetbal zijn in en na mijn tijd veel professioneler geworden, wat echt wel nodig was. Fluiten in het professionele voetbal was heel nuttig en na mijn terugkeer na vier jaar, toen de C-lijst en vervolgens de B-lijst, ben ik niet noemenswaardig in de problemen gekomen tijdens de wedstrijden in het amateurvoetbal.”
Van den Herik heeft bij de KNVB diverse taken vervuld. Zoals docent arbitrage en coach van talenten in het betaald voetbal. “Dat zijn slechts twee van de vele functies die ik heb mogen uitvoeren. Toen ik aankondigde dat ik zou stoppen als scheidsrechter na 27 jaar kreeg ik de afscheidswedstrijd de mededeling van Cock Eijkenbroek West 2 in Rotterdam dat wij de dinsdag na mijn afscheidswedstrijd zouden praten. Het voorstel kwam voor de functies in de DSC District Commissie Scheidsrechters specifiek als voorzitter Werkcommissie Scholing en later ook voorzitter Werkcommissie Behoud. Ook ben ik docent Arbitrage geworden om mede zorg te dragen voor een goede opleiding waar ik met veel ervaring enthousiast aan gewerkt heb en nu als coach in diverse disciplines nog steeds met veel plezier aan werk. Begeleiding die zeker niet gericht is op meerdere eer en glorie van de coach maar om de scheidsrechter nog beter te maken. Ze hebben de kwaliteiten al en moeten die soms nog iets beter ontwikkelen. Zelf noem ik dit ‘diamantje slijpen’ of ‘pareltje poetsen’. Belangrijk is dat ze zich thuis voelen op een voetbalveld, want daar gaan de prestaties van omhoog en de stress omlaag. Ook is het belangrijk dat zij zich realiseren dat de scheidsrechterpiramide aan de top maar weinig ruimte biedt voor doorgroeien en er op het uiterste puntje er maar één kan staan. Het niet als een verlies zien als ze hun eigen plafond bereikt hebben en er niet verder gegroeid kan worden.”
Wat iemand in z’n mars moet hebben om andere scheidsrechters beter te maken lepelt Van den Herik even op. “Ervaring, spelregelkennis, mensenkennis, oog voor detail, empathie en de gave om alles te combineren tot nuttige adviezen die een scheidsrechter op zijn of haar niveau snel beter kunnen maken om daarna tot de details te kunnen overgaan. Gevoel voor het spelletje en inlevingsvermogen om in te kunnen schatten hoe de scheidsrechter de situatie beoordeeld om dat vervolgens te kunnen toetsen aan de regels en verschillen van inzicht bespreekbaar te maken. De wil om jezelf weg te cijferen en de scheidsrechter op nummer één te zetten en te genieten als het een scheidsrechter lukt om de weg naar boven door te zetten.”
Het voetbal evolueert. “Allereerst wil ik het misverstand uit de weg ruimen dat spelers en coaches niet meer met de arbiters en hun assistenten mogen praten. De richtlijn is niet bedoeld om iedereen monddood te maken. Een eerste respectvolle reactie is nog steeds toegestaan, met de nadruk op ‘respectvol’ zonder in woord en gebaar over de streep te gaan. Aanvoerders mogen op respectvolle manier om uitleg vragen en die krijgen het dan ook met voor de scheidsrechter ook de verplichting om dat ook weer respectvol te doen. Mijn verwachting is dat als iedereen zich houdt aan de richtlijnen, ook als de emotie hoog oploopt, de richtlijn een positief effect heeft en dat zie ik nu ook al op de velden plaatsvinden. Wordt niet boos op de scheidsrechter als hij of zij wel de richtlijnen volgt en op moet treden. En als je toch wat wilt zeggen doe dat respectvol en zeker zonder armgebaren. Gebruik je deze wel dan dwing je de scheidsrechter om in te grijpen. De betaald voetbalscheidsrechters kunnen positief bijdragen door zich te beseffen dat zij een voorbeeldfunctie hebben en niet alleen met betrekking tot de nieuwe instructies en gewoon te dóen wat er van hen verwacht wordt. En dat amateurs niet altijd klaar te staan met de opmerking, ‘maar in het betaalde voetbal…’. Zij spelen in het amateurvoetbal en daar verschilt de toepassing soms. Niet al te veel naar ik hoop, omdat de spelregels en instructies toch echt hetzelfde zijn.”
Sinds kort is Van den Herik Ambassadeur van de KNVB. Dat is een speciale functie. “Ambassadeur zijn is inderdaad niet voor iedereen weggelegd en kort en goed betekent dit, dat je de KNVB op een waardige manier weet te vertegenwoordigen bij het uitreiken van de kampioensmedailles, oorkondes en de daarbij behorende spelden. En het geven van de speech die daarbij hoort. Zoals de spelden van Verdienste, de Gouden Speld, Scheidsrechter van Verdienste en Lid van Verdienste. De aanvraag wordt door de vereniging gedaan bij de KNVB, die keurt hem dan goed of af en zoekt er een Ambassadeur bij die de officiële uitreiking doet. En verschaft de Ambassadeur voldoende info om er een passende speech bij te maken.”
Los van de vele reeds gedane bezigheden is hij met nog diverse activiteiten bezig. “De taken die ik nog doe liggen op het vlak van Coaching en het overdragen van de opgedane kennis, dit doe ik als Coach in het TT BV – Talenten Traject Betaald Voetbal -, coach van scheidsrechters LL – de Landelijke Lijst – in het OTS, oftewel het Ontwikkeltraject Traject Scheidsrechters en last but not least, Coach OTV. Dat betreft het Ontwikkel Traject Vrouwen. Vooral een luisterend oor zijn voor scheidsrechters die mijn mening willen zonder daar de KNVB direct te willen benaderen, zonder mij uit te laten over rapporten die zij ontvangen hebben. Verder kan ik op verzoek of eigen initiatief een scheidsrechter, man of vrouw, voordragen voor een ontwikkeltraject. Overigens is daar de procedure ook flink veranderd met meer initiatief voor de scheidsrechters en begeleiders en de tijd zal leren hoe wij daar het meeste rendement uit kunnen halen. En verder, buiten deze bezigheden voor de voetbalbond om: of je het opa zijn en het gaan kijken bij de sporten van mijn kleinkinderen een taak moet noemen weet ik niet, maar het is wel een voorrecht.”
Van den Herik is dan wel met pensioen, maar hij is vanwege zijn werkervaring bij Refshop.nl in dienst getreden. “Op verzoek van de eigenaar probeer ik Refshop.nl te leiden en een zo ruim mogelijk assortiment van kleding en accessoires op voorraad te houden. Heb bijvoorbeeld zelf een notitiekaart ontwikkeld waarop vijf wissels en de daarbij behorende wisselmomenten genoteerd kunnen worden. Dat laatste omdat ik tot ontdekking kwam dat officials en scheidsrechters wel eens het overzicht kwijtraakten. Ook hier vervul ik soms een coachende taak als mijn klanten een vraag hebben over regels en situaties die zij tegen komen.”
Van den Herik heeft vanuit de KNVB in het verleden twee onderscheidingen gehad. Die van Scheidsrechter van Verdienste en Lid van Verdienste en ziet het gevraagd zijn als Ambassadeur ook als een hele eer. Zijn ontmoetingen met vele personages binnen en buiten het voetbalwereldje hebben hem ook de nodige wijsheid gebracht. Daar wil hij tenslotte nog wat het één en ander van doorgeven.
“Ik zou wel wat minder afstand zou willen zien tussen de arbeidsorganisatie in Zeist en de scheidsrechters/officials in de districten. Die afstand is door de centralisering net iets te groot geworden. Vanuit de KNVB zou ik graag zien dat er duidelijker wordt gecommuniceerd dat er mogelijkheden zijn een vertrouwensman/vrouw te benaderen om een probleem aan de kaak te stellen. En ik zou graag zien dat het besef bij scheidsrechters wordt vergroot dat áls zij de spelregels/richtlijnen niet volgen zij het moeilijker maken voor de scheidsrechters die na hen komen en de spelregels/richtlijnen wel volgen. En dat een eind komt aan de uitspraken van spelers, ‘ja maar, bij de vorige scheidsrechter…”
Oud-amateurscheidsrechter en sportcolumnist Egbert Egberts gaat wekelijks op zoek naar bijzondere verhalen van vrijwilligers, zoals arbiters en clubmensen, of gebeurtenissen in het voetbal voor VoetbalRotterdam. En doet daar op een luchtige manier verslag van in ‘Buitenspel’. Reageren mág!
