April vorig jaar hebben we een verhaal gemaakt met Gert Aandewiel, cursusleider van de UEFA-A opleiding bij de KNVB. Gert vertelde op ons verzoek uitgebreid wat die opleiding inhoudt en wat de cursisten krijgen voor de bijna 10.000 euro die ze moeten betalen (interview is hier te lezen). Het gesprek met Gert leverde een uitnodiging op voor het bijwonen van een cursusdag op het bondsbureau van de KNVB in Zeist. Een centrale bijeenkomst heet dat officieel, want naast dergelijke bijeenkomsten komen de cursisten ook bijeen op locatie, bij voetbalclubs. Die uitnodiging om zo’n centrale bijeenkomst mee te maken, pakten we graag aan, maar welk onderwerp zouden we kiezen? Want het aanbod is ruim. Cursisten leren niet alleen hoe gerichte trainingen te geven, ook het coachen van wedstrijden, het ondersteunen van het voetbaltechnisch beleid van een club, het samenwerken met het begeleidingsteam en het scouten van spelers zijn onderdelen waarin ze in geschoold worden. Dat gebeurt in kleine groepjes, zodat de aandacht voor elke deelnemer groot is en op die manier optimaal gewerkt kan worden aan de eigen visie, de persoonlijke ontwikkeling van elke cursist. En dan zijn er ook nog de onderdelen periodiseren en differentiëren, respectievelijk het opstellen van een trainingsprogramma voor een volledig seizoen en het individueel aanpassen van trainingen, bijvoorbeeld aan spelers die terugkomen van een blessure of die instromen van een lager niveau. Ook die onderwerpen komen aan de orde. Wij kozen voor het programmaonderdeel omgaan met de pers, vooral omdat we wilden weten welke richtlijnen de deelnemers in dit cursusonderdeel meekrijgen.
Vorige week was het zover. Namens VoetbalRotterdam heeft Jan Schoonen in Zeist een middag bijgewoond, samen met de groep trainers uit deze regio die de opleiding UEFA-A volgt, zoals onder meer Ben Mierop, nu nog trainer van het tweede elftal van SC Feyenoord, maar komend seizoen hoofdtrainer van Heerjansdam, Rody van Hemert, trainer van Rijnmond Hoogvliet Sport en vanaf juli 2022 aan de slag bij CVV Zwervers en Hans de Jong, sinds januari dit jaar hoofdtrainer bij Unitas. Hier volgt het verslag van Jan.
Bas Ticheler, oud-journalist en sinds 2014 als perschef betrokken bij het Nederlands elftal, was de docent die de cursisten richtlijnen meegaf hoe ze met pers om zouden kunnen gaan. Mediatraining heette het onderdeel, maar Bas nuanceerde die term meteen. ‘Veel mensen denken dat mediatraining betekent dat we willen dat jullie sprekende poppen zijn, die allemaal het zelfde zeggen, maar dat is natuurlijk niet zo. Elke trainer mag en kan zeggen wat hij wil, we willen dat je jezelf blijft. Wat we in deze bijeenkomst aan jullie kwijt willen is dat je bewust wordt van hetgeen je zegt en op welke manier je dat kan doen.’
Met een PowerPointpresentatie, compleet met verduidelijkende filmpjes uit de praktijk, hield Bas een referaat van meer dan een half uur, waarna een paar cursisten voor de camera gehaald werden, die hij vervolgens een interview afnam. Maar daarover later meer. Eerst de richtlijnen die Bas meegaf. ‘Het medialandschap is de laatste jaren enorm veranderd’, zo begint hij. ‘het is allemaal veel laagdrempeliger geworden: meer regionale en lokale pers, meer websites, podcasts. Dat betekent natuurlijk dat er veel meer mensen met media te maken krijgen. En elke toeschouwer langs de kant kan met zijn mobieltje alles filmen en opslaan. Er is dus heel veel aandacht voor jou en alles wordt breed uitgemeten. Elke onhandige of verkeerde uitspraak van je kan je dan achtervolgen. Dat betekent gewoon dat je er verstandig mee om moet gaan.
Aandewiel zal later die middag, bij het afscheid, zeggen dat mensen van de pers door de KNVB als stakeholders beschouwd worden. ‘Ze zijn evenals de trainer-coaches betrokken bij wedstrijden of bij een club. De journalist heeft de trainer-coach nodig om informatie te krijgen voor een verhaal en andersom heeft de trainer-coach de journalist nodig om zijn verhaal te delen met de achterban. Er kan dus regelmatig sprake zijn van een gemeenschappelijk belang. We beschouwen de pers niet als vijand.’
Terug naar Bas Ticheler. Die legt aan de cursisten uit dat de opzet van zijn betoog is dat hij de cursisten in de toekomst wil behoeden voor onheil. ‘Het eerste wat je moet doen is je voorbereiden op een gesprek met de pers’, zegt hij. ‘Als je na een wedstrijd voor de camera moet verschijnen, kan je al weten wat voor vragen er op je afkomen. Als je gewonnen hebt zijn dat andere vragen dan wanneer je verloren hebt en als het al een tijdje niet goed gaat met je ploeg, dan weet je ook welke vragen er gesteld gaan worden. Daar kun je je van tevoren op voorbereiden. Als je gaat staan van ‘ik zie wel wat er op me afkomt’ doe je jezelf tekort. Trainers steken uren tijd in het trainen en het voorbereiding van hun elftal, dan lijkt het me logisch dat je ook wat tijd steekt in het voorbereiden van je interviews.’
Om dat te illustreren laat Bas een filmpje zien van een persvoorlichter van de gemeente Amsterdam die door een reporter van PowNed doormidden gezaagd wordt over kledingvoorschriften van de gemeente. Binnen no time heeft de verslaggever de voorlichter verbaal in een hoek gedreven en de man staat feitelijk met zijn mond vol tanden. ‘Je moet je dus voorbereiden’, verduidelijkt Bas na het filmpje. ‘Wat ga je vertellen? Hoe ga je dat doen? En hoe zorg je ervoor dat het je lukt om je verhaal te vertellen? En weet ook wat je niet wil vertellen. Een Amerikaanse nieuwsjournalist heeft ooit gezegd: ‘Het zijn niet de vragen die een carrière stuk maken, het zijn de antwoorden die gegeven worden.’’
Dan is het even lachen geblazen, want Bas toont een profvoetballer die na een wedstrijd in jubelstemming is, omdat hij fantastisch heeft gespeeld en beslissend was in de zege van zijn team. ‘Ik wil mijn ploegmaten bedanken’, zo begint de voetballer euforisch. ‘Ik wil ook de staf bedanken, de mensen van de club en natuurlijk ook mijn vrouw en mijn vriendin.’ Meteen realiseert hij wat hij zojuist gezegd heeft en vervolgens spreekt hij een uitgebreide liefdesverklaring uit voor zijn vrouw. ‘Maar het kwaad is geschied’, verduidelijkt Bas, ‘iedereen onthoudt dat hij het naast zijn vrouw ook over zijn vriendin had.’
Dan gaat het over de presentatie, over op welke manier je de pers te woord staat. ‘Zorg ervoor dat iedereen je begrijpt. Ga er maar van uit dat ook de vrouw van 60 jaar op de hoek van je straat jou moet kunnen volgen. Als je alleen maar vaktaal gebruikt, snappen niet veel mensen je. Houd het dus simpel. Houd verhaal ook kort en blijf to the point.’
Bas laat dan een filmpje zien over een trainer die voor de camera flink te keer gaat. ‘Besef dat zoiets lang blijft hangen’, zegt Bas, die vervolgens uitlegt dat je in een interview ook de regie moet proberen te behouden. ‘Jouw verhaal is leidend, dus blijf gefocust op wat hij wil vertellen. En als de microfoon bij je wegtrekt, weet dan dat die microfoon altijd weer bij je terug komt. Dan kan je je verhaal natuurlijk ook gewoon nog afmaken als je dat nodig vindt’ Bas haalt een uitspraak aan van Henry Kissinger, ooit minister van buitenlandse zaken van Amerika. ‘Je kunt vragen wat je wil, maar ik weet wat ik wil vertellen’, heeft Kissinger ooit gezegd.
Vervolgens toont Bas weer een filmpje. Een directeur van Blokker wordt aan de tand gevoeld over een grote reorganisatie van zijn bedrijf, compleet met ontslagen en bezuinigingen. Omdat de Blokkerman niet het achterste van de tong wil laten zien, worden alleen voorgeprogrammeerde antwoorden gegeven. De man herhaalt zich keer op keer. ‘Zo moet het dus niet’, gaat Bas verder. “Op deze manier lijk je net een robot. Hoe zouden jullie het aanpakken’, vraagt hij dan aan de cursisten. Er wordt geconcludeerd dat je in dergelijke gevallen beter kan antwoorden dat je daar nog niks over kunt zeggen. Mooi is dat de cursisten zo aan het denken gezet worden. Gert Aandewiel heeft in ons gesprek van april 2021 al uitgelegd dat de opleiding zo in elkaar steekt. Op deze manier krijgen de trainers die middag nog meer raadgevingen mee.
Tot slot van dit blok wordt een film getoond van een fictieve voetbalclub, die op de ranglijst bijna onderaan staat en zojuist voor de vierde keer op rij verloren heeft. Een vrijwilliger uit de groep moet voor de camera de trainer van die ploeg spelen die na die verloren wedstrijd vragen moet beantwoorden. In het filmpje wordt ook getoond dat de aanvoerder in de pers de speelwijze naïef heeft genoemd en dat de voorzitter op televisie heeft gezegd dat hij twijfelt of de trainer de boel nog wel op de rails gaat krijgen. Rody van Hemert biedt zich aan. Hij neemt plaats voor de camera, maar wordt meteen teruggefloten door Bas. ‘Wat gaat nu al mis?’ Samen komen ze eruit dat Rody zich eerst moet voorbereiden op vragen die hij kan verwachten. Samen met zijn buddy Hans de Jong, sinds januari dit jaar hoofdtrainer van Unitas, neemt hij dat door en daarna neemt hij weer plaats voor de camera. Bas interviewt hem op een behoorlijk agressieve manier. Als verslaggever ventileert hij zijn eigen mening, confronteert Rody met de uitspraak van zijn aanvoerder en met de woorden van de voorzitter en dringt zijn eigen oordeel daarover in de vraagstelling op. Rody slaat zich er dapper doorheen en weet zijn kalmte te bewaren. Zijn optreden wordt besproken en daarna is Marcel van der Sloot, assistent-trainer van TOP Oss, aan de beurt. Die wordt door Bas veel vriendelijker bejegend. Nu stelt Bas alleen open vragen en biedt zo trainer Marcel veel meer de ruimte om zijn verhaal kwijt te kunnen. Beide gesprekken worden terug gekeken en uitgebreid nabesproken. Het zijn dit soort zaken die voor de cursisten leerzaam zijn. ‘Een interview is een kans’, besluit Bas. ‘Interviews zijn in de regel gewoon leuke gesprekken en zeker geen oorlog, zoals sommige mensen denken. Het is een gelegenheid je verhaal kwijt te kunnen. Het is een kans iets van jezelf te vertellen en ook je denkwijze toe te lichten. Goede en duidelijke antwoorden zorgen voor draagvlak en voor begrip. Wees geen sprekende pop, doe het vooral op je eigen manier, maar houd in gedachten wat vanmiddag besproken is.’
Na afloop Ben Mierop nog even aangesproken.
Wat vond je van de bijeenkomst over de pers? Zaten daar eyeopeners bij?
Ben: ‘Zeker wel. Dat je je voor een gesprek met een journalist goed moet voorbereiden, dat je bijvoorbeeld na een wedstrijd niet meer in je emotie moet zitten, maar even de tijd neemt om je te bezinnen op het gesprek dat je gaat voeren; daar kan ik echt iets mee. Het was weer een leerzame middag.’
